کشتی پهلوانی ورزشی دیرینه در ایران

کشتی پهلوانی و کشتی از قدیمی ترین ورزش ها در ایران بوده است که در طی قرن ها در فرهنگ ایران تنیده شده است. در ایران باستان از کشتی و حرفه پهلوانی و جنگاوری به عنوان نظام وظیفه عمومی نام برده اند که استادانی در سپاه وجود داشته و جوانان را تعلیم می داده اند.جنگ تن به تن و آشنایی با فن کشتی که در میدان جنگ کاربرد داشته است از خصوصیات و مشخصه های جنگاوران محسوب می شده است.
گاه سرنوشت جنگی را نیز نبرد تن به تن و کشتی دو پهلوان و یا فرماندهان سپاه تعیین می کرده است.
کشتی در لغت نامه دهخدا به معنی «زور آزمایی دو تن با یکدیگر بدون به کار بردن آلات و اسباب به قصد بر زمین افکندن هم نبرد، بهم چسبیدن دو پهلوان به یکدیگر و کوفتن و افکندن یکدیگر بر زمین» آمده است.
معمولاً در زورخانه ها در قدیم رسم بر این بوده است که پس از انجام حرکات ورزشی و نرمشی با وسایل زورخانه تعدادی از نفرات کشتی گیر دو به دو داخل گود شده و به تمرین و زورآزمایی می پرداختند و «کهنه سوار» یا مرشد به آموزش آنان می پرداخته است.
کشتی پهلوانی ابتدا بدون وزن انجام می شده (اکنون با وزن انجام می شود) و پوشیدن شلوار خاص کشتی که قد آن تا زیر زانو و انتهای آن تنگ است و کمر آن نیز تنگ بسته می شود، مرسوم بوده و هست.
در گذشته و برای انتخاب پهلوان، تمام مدعیان و پهلوانان به میدان می آمدند و پس از مراحل گوناگون و زمین زدن تمامی حریفان «پهلوان» انتخاب می شد.
این کار معمولاً در «گود» زورخانه انجام می شد و در واقع هدف نهایی و غایی ورزش زورخانه، کشتی محسوب می شد.
تاریخ ورزش زورخانه ای ایران به زمان پس از اسلام و حمله مغول ها به ایران باز می گردد.( البته نه به شکل فعلی بلکه به عنوان آمادگی رزمی برای مقابله با تجاوز متجاوزان) .
وسایل جنگی نیز مانند سپر، گرز و کمان که هم اکنون تبدیل به «سنگ»، «میل» و «کباده» شده است و برای آمادگی نفرات از آنها سود می بردند، از ادوات این ورزش هستند .
در دوران صفویه، به ورزش اهمیت بیشتری داده می شد و در واقع ظهور ورزش های زورخانه ای به شکل فعلی از همان زمان رخ داد.حتی نام «کهنه سوار» نیز به «مرشد» تغییر یافت.
در این دوران به تناسب شدت و ضعف علاقه سلاطین و پادشاهان وقت، ورزش های زورخانه ای و پهلوانی دچار قوت و نقصان می شد.
در دوران حکومت کریم خان زند پس از دوره ای رکود باز هم در کالبد ضعیف ورزش زورخانه ای جان تازه ای دمیده شد و ظهور پهلوانانی چون اکبر اصفهانی و آقا لندره دوز از آن جمله است.
با ظهور پوریای ولی در قرن هشتم، تحول عظیمی در ورزش زورخانه ای رخ داد.پهلوان محمود خوارزمی ملقب به پوریای ولی معروف ترین پهلوان زورخانه ای ایران در ۶۵۳ ه.ق در گنجه به دنیا آمد و علاوه ی پهلوانی، شاعری توانا و عارفی دل آگاه بود.
نام پوریای ولی به علت خصایص اخلاقی و معنوی و جوانمردی، همچنین قدرت پهلوانی و طبع شاعری همیشه در تاریخ ایران و ورزش های زورخانه ای جاودان مانده است.
درباره این پهلوان نامی داستان های گوناگونی از جوانمردی و پهلوانی ذکر شده است ولی معروفترین آنها کشتی پوریای ولی با پهلوان یکی از ولایات است که برای آنکه آبروی آن پهلوان را حفظ کند و مادر آن پهلوان دل شکسته نشود، عمداً خود را مغلوب می کند.این جوانمردی و گذشت در مردم اثر عمیقی به جا می گذارد به طوری که تا به امروز نام او را زنده نگه داشته است.